Хорин нэг.”-члэн” дагаврыг эгшигт гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд эгшиггүй бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
1
|
бүрчлэн\ бүрчилэн
|
бүрчлэн
|
2
|
ихэвчлэн\ ихэвчилэн
|
ихэвчлэн
|
3
|
хэлсэнчлэн\ хэлсэнчилэн
|
хэлсэнчлэн
|
Хорин хоёр.Үйл үг бүтээх “-л” дагаврыг зөв бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
1
|
арвилах\ аривлах
|
арвин+л=арвилах
|
2
|
бургилах\буриглах
|
бурги+л=бургилах
|
Хорин гурав.Монгол бичгийн гарлыг харгалзан бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Монгол бичгийн бичлэг (кирил үсгээр галиглан бичив)
|
Журамласан зөв бичлэг
|
1
|
авлига\ авилга
|
аблиг-а
|
авлига
|
2
|
айхавтар\айхтар
|
ауихубтур
|
айхавтар
|
3
|
аяндаа\ аяандаа
|
ауандаг-а
|
аяндаа
|
4
|
бодгаль\бодгал
|
бодхали
|
бодгаль
|
5
|
бодисад\бодьсад
|
бодисаду-а
|
бодисад
|
6
|
бэлчир\билчир
|
бэлчир
|
бэлчир
|
7
|
гавж\гавьж
|
габжи
|
гавж
|
8
|
ганихрал\ганьхрал
|
ганихрал
|
ганихрал
|
9
|
гараг\гариг
|
гараг
|
гараг
|
10
|
гарваль\гарвал
|
гарваль
|
гарваль \угсаа
|
11
|
дугариг\дугараг
|
дугуриг
|
дугариг
|
12
|
дурдах\дурьдах
|
дурадху
|
дурдах
|
13
|
дуртгал\дурдатгал
|
дурадхал
|
дуртгал
|
14
|
дуурьсах\дуурсах
|
дагурисху
|
дуурьсах
|
15
|
ёнхгор\ёнхигор
|
ёнхугур
|
ёнхгор
|
16
|
зожиг\жожиг
|
зожиг
|
зожиг
|
17
|
махбодь\махбод
|
михабода
|
махбод
|
18
|
мөргөцөг\мөрөгцөг
|
мөргүцэг
|
мөргөцөг
|
19
|
мэргэжил\мэрэгжил
|
мэргэжил
|
мэргэжил
|
20
|
наймалж\ наймаалж
|
наймалжи
|
наймалж
|
21
|
нэлээд\ нилээд
|
нэлиуэд
|
нэлээд
|
22
|
овилгогүй\овлигогүй
|
обилг-а
|
овилгогүй
|
23
|
өшиглөх\ өшгөлөх
|
өсиглэхү
|
өшиглөх
|
24
|
сургааль\сургаал
|
сургал
|
сургаал
|
25
|
төвөд\төвд
|
төбэд
|
Төвөд
|
26
|
түвэг\ төвөг
|
төбэг
|
түвэг
|
27
|
тэнгис\ тэнгэс
|
тэнггис
|
тэнгис
|
28
|
үүрд\ үүрт
|
эгүридэ
|
үүрд
|
29
|
хөмүүл\ хүмүүл
|
хөмүл
|
хөмөл
|
30
|
хижээл\ хэжээл
|
хижиуэл
|
хижээл
|
31
|
хиртхийх\ хэртхийх
|
хиртхихү
|
хиртхийх
|
32
|
хэмлэх\ химлэх
|
хэмилэхү
|
Хэмлэх
|
33
|
хэншүү\ хиншүү
|
хэнггсигү
|
хэншүү
|
34
|
хэчнээн\ хичнээн
|
хэчинэн
|
хэчнээн
|
35
|
цагариг\цагираг
|
цагариг
|
цагариг
|
36
|
цадиг\ цэдиг
|
цадиг
|
цадиг
|
37
|
шастир\ шаштир
|
шастир
|
шастир
|
38
|
шээзгий\ шээжгий
|
шэзэгэу
|
шээзгий
|
39
|
эжий\ ижий
|
эжи
|
эжий
|
Хорин дөрөв. Монгол хэлний “иу” бүтэцтэй урт эгшгийг монгол бичигт “ИГУ” гэсэн бүтцээр тэмдэглэдгийг харгалзан бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Монгол бичгийн бичлэг (кирил үсгээр галиглан бичив)
|
Журамласан зөв бичлэг
|
бадриун\бадируун
|
бадаригун
|
бадриун
| |
бусниулах\бушнуулах
|
буснигулху
|
бусниулах
| |
давлиун\давилуун
|
дабалигун
|
давлиун
|
Хорин тав. “-всэн,-всон” дагавартай үгсийг бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
бэлэвсэн\бэлбэсэн
|
бэлэвсэн
| |
боловсон\ болбосон
|
боловсон
|
Хорин зургаа.Зөөлний тэмдэг үл солигдох дүрмээр бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
гоньд\ гонид
|
гоньд
| |
зогьсох\зогисох
|
зогьсох
| |
илаарьших\ илаарших
|
илаарьших
| |
сарьдаг\ саридаг
|
сарьдаг
|
Хорин долоо. Үгийн язгуурыг харгалзан бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
гуньхрах\ гунихрах
|
гунь+хар=гуньхар
| |
гоолиг\гуалиг
|
гоо+лиг=гоолиг
| |
далдирах\дальдрах
|
далди+р+х=далдирах
| |
дамжлага\ дамжилга
|
дамж+лага=дамжлага
| |
шүүс\жүүс
|
шүү+с=шүүс\ “жүүс” нь “juise” гэсэн англи үгийн дуудлага тул энэ хэлбэрээр бичихгүй.
| |
засаршгүй\ засрашгүй
|
зас+р= засар
засар+шгүй=засаршгүй
| |
зовуурь\зовиур
|
зов+уурь=зовуурь
| |
номхотгох\ номхтгох
|
номхотгох (номхон+д+го+х= номхотгох)
| |
өнтэй\ өнөтэй
|
өн(өн болох) өн+тэй=өнтэй
| |
өргөдөл\ өрөгдөл
|
өргө+дөл=өргөдөл
| |
тунадас\ тундас
|
туна+дас=тунадас
| |
хааш\ яаш\ хайш\яйш
|
хаа+ш (хаа+на, хаа+уур=хаагуур)
яа+ш (яа+аад=яагаад, яа+х=яах)
| |
хуваарь\ хувиар
|
хуваа+рь= хуваарь
| |
хуваарилах\ хувиарлах
|
хуваа+рь+л+х= хуваарилах
| |
цомхотгох\ цомхтгох
|
цомхотгох (цомхон+д+го+х= цомхотгох)
| |
цомхотгол\ цомхтгол
|
цомхотгол (цомхон+д+го+л= цомхотгол)
| |
цэрвүү\ сэрвүү
|
цэрвэ+үү= цэрвүү
(цэрвэх-юманд халдан ойртож чадахгүй холхон буюу дөнгөж хүрэх төдий байх)
| |
эмхэтгэл\ эмхтгэх
|
эмхэтгэх (эмх (цэгц)+д+гэ+х= эмхэтгэх)
| |
эргэнэг\ эрэгнэг
|
эргэ+нэг=эргэнэг
| |
эргэцүүлэх\эрэгцүүлэх
|
эргэцүүлэх (Үгийн язгуур “эргэ”)
| |
эшлэл\ ишлэл
|
эшлэл (эш татах, эш онол гэх тул)
|
Хорин найм.Үйл язгуураас жинхэнэ нэр бүтээх “-гаа, -гоо” дагавартай үгсийг бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
1
|
дайчилгаа\дайчлагаа
|
дайчил+гаа=дайчилгаа
|
2
|
довтолгоо\довтлогоо
|
довтол+гоо=довтолгоо
|
3
|
дааварчилгаа\зааварчлагаа
|
зааварчил+гаа=зааварчилгаа
|
4
|
лавлагаа\ лавалгаа
|
лавла+гаа=лавлагаа
|
5
|
магадалгаа\ магадлагаа
|
магад+л=магадал
магадал+гаа=магадалгаа
|
6
|
нотолгоо\ нотлогоо
|
нотол+гоо= нотолгоо
|
7
|
оношилгоо\оношлогоо
|
онош+л=оношил
оношил+гоо=оношилгоо
|
8
|
сурталчилгаа\сурталчлагаа
|
сурталчил+гаа=сурталчилгаа
|
9
|
өгүүлэх\үгүүлэх
өгүүлбэр\үгүүлбэр
өгүүллэг\үгүүллэг
өгүүлэл\ үгүүлэл
|
Язгуур “өгүүл” (хэлэх) тул “өгүүлэх, өгүүлбэр, өгүүллэг, өгүүлэл” гэж бичих нь зөв.
|
Хорин ес.Идэвхгүй дуурайх язгуураас үйл үг бүтээх “-жигна, -чигна” дагавартай үгсийг бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
дужигнах\ дужгинах
|
ду+жигна=дужигнах (ду, ду дуугарах буюу дужигнах)
| |
дуржигнах\ дуржгинах
|
дур+жигна=дуржигнах (дур, дур дуугарах )
| |
нижигнэх\ нижгэнэх
|
ни+жигнэ=нижигнэх (нир, нир дуугарах )
| |
нүжигнэх\ нүжгэнэх
|
нү+жигнэ= нүжигнэх (нүр, нүр дуугарах
|
Гуч. Үйл үг бүтээх “-д,-т” дагавартай үгсийг бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
азгүйдэх\ азгүйтэх
|
азгүй+д=азгүйдэх
| |
хомсдох\ хомстох
|
хомс+д=хомсдох
| |
цагаадах\ цагаатах
|
цагаан+д=цагаадах
|
Гучин нэг. Балархай эгшиг үүрэггүй бол гээж бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
хавсрах\ хавсарах
|
хавсрах
| |
хайхрах\ хайхарах
|
хайхрах
| |
хэхрэх\ хэхэрэх
|
хэхрэх
| |
цовхрох\ цовхорох
|
цовхрох
|
Гучин хоёр.Хоолойн “Г” (га,го ) гийгүүлэгчтэй бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
гогодох\гогдох
|
гогодох
| |
загатнах\ загтнах
|
загатнах
| |
оготно\ огтоно
|
оготно
|
Гучин гурав.Тэмдэг нэр бүтээх “-лаг, -лэг, -лог” дагавартай үгсийг бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
гэгээлэг\ гэгээлиг
|
гэгээ+лэг
| |
олонлог\олонлиг
|
олон+лог
| |
оюунлаг\ оюунлиг
|
оюун+лаг
| |
цоморлиг\ цоморлог\цомирлог
|
цоморлог
|
Гучин дөрөв.Эм үгийн гийгүүлэгч ямагт зөөлөн тул “и” эгшиг бичихгүй үгс
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
дийлэнх\ дийлэнхи
|
дийлэнх
| |
идэвх\ идэвх
|
идэвх
| |
ихэнх\ ихэнхи
|
ихэнх
| |
төвөнх\ төвөнхи
|
төвөнх
| |
элэн халин\ элин халин
|
элэн халин
|
Гучин тав.Орны нэрийн утгатай “-д” дагаврыг бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
дорнод\ дорнот
|
дорно+д=дорнод
| |
дундад\ дундат
|
дунд+д=дундад
| |
өмнөд\ өмнөт
|
өмнө+д=өмнөд
| |
хойд\ хойт
|
хой+д=хойд
|
Гучин зургаа.Хэлний “г” авиатай бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
зугтах\ зугатах
|
зугтах
|
Гучин долоо.Үйл язгуураас жинхэнэ нэр бүтээх “-ууль” дагавартай үгсийг бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
зүүнтээгүүр\зүүнтэйгүүр
|
зүүн+тээ+үүр=зүүнтээгүүр
| |
нөгөөтээгүүр\нөгөөтэйгүүр
|
нөгөө+тээ+үүр=нөгөөтээгүүр
|
Гучин найм.Эгшиг зохицох ёсыг баримтлан бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
олонтоо\ олонтаа
|
олонтоо
| |
тээршээх\ тээршаах
|
тээршээх
|
Гучин ёс.Заримдаг гийгүүлэгчийг эгшигжүүлсэн балархай эгшгийг гээхгүй бичих нь
№
|
Хувилбарт бичлэг
|
Журамласан зөв бичлэг
|
чээж\ цээж
|
чээж
|